Çalışan temsilcisi, 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nun 3. Maddesinde, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili tüm çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışan olarak tanımlanmıştır. Kanun metninde bu denli tarifi yapılmış bir pozisyonun haliyle üzerinde belirli sorumluluk ve yükümlülükleri vardır. İşyerinin çalışan temsilcisine, çalışan temsilcisinin hem işyerine hem de çalışanlara karşılıklı yerine getirmeleri gereken görevler vardır. Aynı zamanda kanun çalışan temsilcisi olacak kişiye çalışanlar arasında belirli görevlendirme yapabilme hakkı tanımıştır. Bu önemli bir madde olarak değerlendirilmesi gerekir; çünkü bu sayede iş yerinin keyfi olarak görevlendirme yapmasına engel olunur. Bizzat kanunda tanımı yapılan, görev ve yükümlülükleri belirlenen bir pozisyon için iş yerleri mutlaka çalışan temsilcisi belirlemek zorunda olarak belirtilmiştir.
Çalışan temsilcisi sayısı ise işyerinde çalışan işçi sayılarına göre belirlenir. Bu durum yine İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu’nda açık bir şekilde belirtilmiştir. İlgili maddede şu şekilde sayılara yer verilmiştir;
İki ile elli kişi arasında çalışanları olan firma için 1 kişi,
Elli bir ile yüz kişi arasında çalışanları olan bir firma için 2 kişi,
Yüz bir ile beş yüz arasında çalışanları olan bir firma için 3 kişi,
Beş yüz bir ile bin arası çalışanları olan bir firma için 4 kişi,
Bin bir ile iki bir arası çalışanları olan bir firma için 5 kişi,
İki bin bir ve üstü çalışanları olan bir firma için de 6 kişi olarak belirlenmiştir. Bu bağlamda çalışan temsilcisi bulundurma zorunluluğu her firma için bir yükümlülük olarak sunulmuştur. Çalışan temsilcisi belirlenmesi ise genelde seçimle olur. Seçim tarihinden 7 gün önce yazılı bir şekilde ilan edilir. Seçim gizli oy şeklinde yapılır. Aday olan kişilerin en az üç yıl iş deneyiminin olması, tam zamanlı olarak çalışma ve en az ortaokul seviyesinde öğrenim görmüş olması şartları vardır. Bu şartlar altında seçim yapılır ve çalışan temsilcisi sayısı buna göre belirlenir. Seçilen temsilci 5 yıl süre ile görev yapar. Seçim de yeterli aday bulunmaması doğrultusunda atama yolu ile de belirlenmesi yapılabilir. Ancak genelde işçi sendikalarının temsilcileri çalışan temsilcisi olarak görev yapabilmektedir.
Çalışan temsilcisi seçilip veya ataması yapıldıktan hemen sonra, profesyonel bir şekilde iş sağlığı ve güvenliği konusunda uzman bir kurumdan belirli eğitim alması gerekir. Bu eğitimler tamamlandıktan sonra görevine başlayabilir. Alınacak eğitimler ile ilgili; iş kanunu ile ilgili haklar, iş sağlığı ve güvenliği mevzuatı, risk değerlendirme, acil durumlarda yapılması gerekenler, iş sağlığı ve güvenliği hakkında oluşturulan kurul alanlarında detaylı eğitimlere tabii tutulması gerekir. Çünkü çalışan temsilcisi öncelikle kendi görevlerini tüm yasal mevzuat çerçevesinde bilmesi gerekir ki uygulamasını yapabilsin. Çalışan temsilcisi eğitimi ise belirli zaman çerçeveleri esas alınarak yapılır. Az tehlikeli işyerleri için en az 8 saat, tehlikeli işyerleri için en az 12 saat, çok tehlikeli işyerleri için de 16 saat şeklinde planlaması yapılır. Aynı zamanda bu eğitimler genel kurulu bulunan iş yerlerinde de en az 4 saat olmak kaydı ile yapılması gerekir. Eğitimlerin içeriğini işinde profesyonel olarak çalışan kurumlar belirler. Eksik nokta kalmayacak şekilde eğitimler verilmeli ki bilgi eksiği kalmasın. Uzman ve profesyonel kadrosu ile İZ İSG bu alanda ciddi çalışmaları olan kurum olarak dikkat çekmektedir.
Bir çalışan temsilcisi iş sağlığı ve güvenliği uzmanının en büyük yardımcısı olabilir. Gerçekten bu konuda yetkin olan birileri tercih edilirse, o işyerinde iş sağlığı ve güvenliğinde açık olmadan çalışma yapılabilir. Temsilci de üzerinde düşen görev, yetki ve sorumlulukları bilmek zorundadır. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
İş sağlığı ve güvenliği mevzuatlarına hâkim olmak, yapılan değişikliklerin takibini yapmak.
Çalışma ortamında risk olarak olabilecek sorunları temelde çözülmesi için iş sağlığı ve güvenliği uzmanı ile iş yeri sahibine başvuruda bulunması gerekir.
Çalışanlar ile ilgili gerekli koruyucu ekipmanın sağlanması, makine ve teknik malzemelerde yaşanan sorunların çözülmesini sağlamak.
İşyerinde yapılan risk toplantılarına katılım sağlamak ve işçiler tarafından taleplerin yerine getirilmesini takip etmek.
Çalışmaya yeni başlayan kişilerin işbaşı eğitimleri almasını, mevcut çalışanların ise İSG eğitimlerinin güncellenmesini sağlar.
Çalışma yapılırken, işçilerin koruyucu ekipmanı kullanması ve makine koruyucuları ile çalışması, iş sağlığı ve güvenliği konusunda işçinin üzerine düşen konularda hareket edilmesini sağlamak.
Resmi denetimlere katılmak, talep ve görüşlerin bildirilmesini sağlamak gibi ağır görev, yetki ve sorumlulukları bulunmaktadır.
Çalışma ortamının daha güvenli, daha sağlıklı ve konforlu bir alana dönüşmesi için bu görevlerin eksiksiz olarak yerine getirilmesi gerekir. Çalışanların yaşayabilecekleri kazaları en minimum düzeye indirilmesi için bu tedbirlerin uygulanması sağlanmalıdır. İşyeri çalışan temsilcisinin görevlerini en iyi şekilde yapması gerekir. Gerekli desteği verip bu konuda yeterli ortamın bulunmasını sağlamalıdır. Eğer işyeri çalışan temsilcisi görevlendirme konusunda olumsuz davranışlarda bulunması halinde ise çok ciddi cezai yaptırımlar uygulanması gerekir. Çalışan temsilcisi de işçiler için verilen bazı imtiyazların kendi çıkarları doğrultusunda kullanmamalıdır. İşyeri ile ilgili özel bilgi ve sırları deşifre etmemelidir. Karşılıklı olarak iş yeri ile çalışan temsilcisi belirli ortak şartlarda çalışması sağlanmalıdır.
