Günümüzde değişen koşullar beraberinde işçi sağlığının daha fazla ele alınmasını sağlamıştır. İşveren belirlenen kanunlar çerçevesinde işçinin iş sağlığı ve güvenliğini sağlamak zorundadır. Alınan sağlık ve güvenlik önlemleri büyük ölçüde işçinin sağlığını korusa da işin niteliğine bağlı olarak sık tekrarlanan eylemler sonucunda kişilerde bazı hastalıklar görülmektedir. Yapılan işten kaynaklanan sağlık sorunları meslek hastalığı olarak adlandırılmaktadır. Meslek hastalıkları nelerdir konusu oldukça kafa karıştırıcıdır. Kişide bulunan hastalığın mesleki kaynaklı olup olmadığı belirli kontrollerin ardından belirlenmektedir. Meslek hastalıkları ilgili kanun ve yönetmelikler kapsamında uzman kişiler tarafından belirlenmektedir.
Meslek hastalıkları tanımı incelendiğinde, hastalığın yapılan işten kaynaklı olduğuna karar verilebilmesi için hastalık ve yapılan iş arasında neden-sonuç bağlantısı bulunması gerekmektedir. Kişilerde bulunan her hastalık, meslek hastalığı olarak nitelendirilmemektedir. Meslek hastalıkları türleri hastalığın etkilediği organa göre ve hastalık kaynağına göre incelenmektedir. Etkilenen organlara göre yapılan sınıflama şu şekildedir;
Solunum sistemi
Sindirim sistemi
Hematopoetik sistemi
Kas iskelet sistemi
Boşaltım sistemi
İşitme organı ve sistemi
Çoklu organ etkilenimi
Meslek hastalıkları kaç gruba ayrılır sorusu birçok çalışan ve işveren tarafından merak edilmektedir. Meslek hastalıklarına sebep olan nedenler arasında tozlar, kimyasal, fiziksel ve biyolojik nedenler yer almaktadır. İsg meslek hastalıkları belirlenmesinde hastalığın etkilediği organ, hastalığa neden olan sebepler ve hastalığa sebep olan maddelerin vücuda nasıl girdiği incelenmektedir. Bu incelemeler sonucunda meslek hastalıkları özellikleri dikkate alınarak 5 gruba ayrılmaktadır. Meslek hastalığı ana grupları şu şekildedir;
A Grubu: Kimyasal maddelerden kaynaklanan meslek hastalıklarıdır. A grubu meslek hastalıkları içerisinde 25 alt grup ve 67 hastalık tanımlanmaktadır.
B Grubu: Mesleki cilt hastalıklarıdır. B grubu meslek hastalıkları deri kanser türlerini kapsamaktadır.
C Grubu: Bu grup solunum sistemi hastalıklarını kapsamaktadır. C grubu meslek hastalıkları içerisinde 6 alt grup ve 9 hastalık tanımlanmaktadır.
D Grubu: Mesleki bulaşıcı hastalıklardır. D grubu meslek hastalıkları içerisinde 4 alt grupta 30 hastalık türü bulunmaktadır.
E Grubu: Fiziksel etkenlere bağlı meslek hastalıklarıdır. E grubu meslek hastalıkları içerisinde 7 alt grup ve 12 hastalık tanımlanmaktadır.
Meslek Hastalığı Türleri
Meslek hastalıkları sınıflandırılması yapılırken sektörlerde bulunan riskler incelenmektedir. Meslek hastalık türleri çalışılan sektöre göre ortaya çıkmaktadır. Bazı meslek kollarında bilinen yaygın meslek hastalıkları bulunmaktadır. En çok karşılaşılan iş ve meslek hastalıkları ve risk altında bulunan sektörler şunlardır;
Kan Hastalıkları: Plastik imalatı, kuru temizleme, kimyasal tesisler ve mobilya imalatı.
Kanserler: Kauçuk imalatı, boya sektörü, metal kaplama, plastik imalatı, petro-kimya, kağıt endüstrisi, cam endüstrisi, tekstil sektörü, madeni yağ, metalurji ve kuru temizleme.
Solunum Sistemi Hastalıkları: Maden ocakları, inşaat işleri, porselen sanayi, mermer sanayi, çimento sanayi, kaynak işleri, dokuma sanayi, sigara sanayi ve metal işleri.
Sindirim Sistemi Hastalıkları: Endüstri sektörü, vardiyalı ve yoğun çalışma sistemi bulunan sektörlerin tamamı.
Psikolojik Hastalıklar: Mobbing bulunan tüm sektörler.
Kas ve İskelet Sistemi Hastalıkları: Yüksek ağırlıkla çalışılan sektörler.
Sinir Sistemi Hastalıkları: Tarım sektörü, boya sektörü, kağıt üretimi, polimer üretimi ve demir çelik sanayi.
Üriner Sistemi Hastalıkları: Kimyasal etkisi bulunan sektörler.
İşitme Kayıpları: Havayolları, matbaacılık, madencilik, ağaç işleri, dokuma sanayi, dökümhaneler, metal ve kağıt endüstrisi.
Cilt Hastalıkları: Kuaförler, gıda üretim, deri ve kauçuk işlemleri, lastik ve plastik sanayi.
Meslek hastalıkları isimleri ve hastalığın önlenme sürecinde alınacak önlemler sektöre göre değişiklik göstermektedir. Her sektörde bulunan riskler belirlenerek bu risklere uygun olan tedbirler alınmalıdır. Tedbir alınma sürecinde çalışan ve işverenin ayrı yükümlülükleri bulunmaktadır. Meslek hastalıkları rehberi incelenerek burada belirtilen önlemlerin tamamı uygulanmalıdır. Hastalıkların meslek hastalığı olarak nitelendirilebilmesi için çeşitli koşullar bulunmaktadır. Meslek hastalıkları yönetmeliği içeriğinde hastalığın belirlenme sürecine dair açıklayıcı bilgilere yer verilmektedir.
Meslek Hastalıklarında Alınacak Önlemler
Meslek hastalığı bildirilme süreci ilgili kanun dikkate alınarak yapılmalıdır. Çalışanın meslek hastalığına yakalandığı kurum tarafından yetkilendirilen sağlık görevlisi tarafından usulüne uygun bir şekilde rapor edilmelidir. Bazı durumlarda meslek hastalıkları işten ayrılmanın ardından ortaya çıkabilir. Bu durumda hastalığın ortaya çıkış süresinin kanunda belirtilen süreyi aşmamış olması gerekir. Meslek hastalığının doğru sürede bildirilmesi için meslek hastalıkları listesi ve yükümlülük süreleri incelenmelidir.
Meslek hastalıkları grupları hastalığın neden olduğu duruma göre ikiye ayrılabilir. Sektörde bulunan risklere göre hastalıklar kimyasal kaynaklı ya da fiziksel koşullardan kaynaklı ortaya çıkmaktadır. Hastalıkların çalışanda görülmemesi için bazı iş sağlığı ve güvenlik önlemleri alınmalıdır. Kimyasal kaynaklı meslek hastalıkları birçok üretim sanayinde bulunmaktadır. Kimyasal ürünlerden çalışanların korunması için gereken koruma ekipmanları işveren tarafından temin edilmelidir. Maske üretim tesislerinde ilk olarak kullanılması gereken ekipmanlar arasında yer almaktadır.
Maske çeşitleri kullanılan kimyasal ürüne göre değişmektedir. Konuda uzman olan kişilerin desteği ile sektöre en uygun maske tercihi yapılmalıdır. Maske kullanımının yanı sıra sıçramalara karşı mutlaka ek olarak gözlük ve eldiven de kullanılmalıdır. Fiziksel nedenli meslek hastalıkları genellikle uzun süre tekrar eden fiziksel eylemler sonucunda görülmektedir. Çalışanların bu hastalıklara yakalanmaması çalışma sırasında gereken dinlenmeyi sağlaması ile mümkündür. Çalışma ve dinlenme sürecinde kasların rahatlamasını sağlayacak hareketleri yapması gerekir. İşverenin çalışanlar için gereken bu koşulları sağlaması çalışanın iş sağlığı ve güvenliğini sağlaması açısından önemlidir.
