İş hijyeni tanımı, çalışanların sağlığını, refahını ve genel olarak toplumu korumak amacıyla çalışma ortamındaki sağlık tehlikelerini öngörme, tanıma, değerlendirme ve kontrol etme disiplinidir. İş hijyeni, zarar verebilecek işyeri tehlikelerini kontrol ederek işçi sağlığını korur. Bilim ve mühendislik sayesinde, mesleki hijyen uzmanları;
Kimyasallar,
Toz,
Duman,
Gürültü,
Radyasyon,
Titreşim ve
Aşırı sıcaklıklar
gibi işyeri tehlikelerine maruz kalmayı tanımlar, değerlendirir ve kontrol eder. İş yeri hijyeni prensipleri, işyeri sağlık risklerini saptamak ve kanser, astım, cilt hastalıkları veya sağırlık gibi ciddi hastalıkları önlemek için yapılması gerekenler konusunda tavsiyelerde bulunmayı amaçlar. Çoğunlukla, işyerlerinde çeşitli tehlikelerinden kaynaklanan ve işçi sağlığını etkileyen risk faktörleri kolaylıkla görülmez, fark edilmez veya anlaşılamaz. Uygun ve gerekli kontroller yapılmazsa zaman içinde, tekrarlayan ve genellikle çok düşük seviyelerde olan bu tehlikelere maruz kalmalar nedeniyle uzun vadede ciddi sağlık sorunları meydana gelebilir. İş hijyeni amaçları, çalışanları ve iş verenleri kapsar. Çalışanlar ve yöneticilerin bu riskleri belirlemede şeffaf bir iletişim içinde olmaları, bu riskleri başarılı bir şekilde yönetmeleri kritik bir beceridir.
İş hijyeni adımları, tehlikeli maddelerin belirlenmesinde uygulanacak yöntemler olarak tanımlanabilir. Gerek kimyasal, gerek fiziksel, gerekse biyolojik olsun iş yerinde hastalığa ya da rahatsızlıklara neden olabilecek tehlikeli maddelere maruz kalma riski değerlendirilmeli ve bu risklerin uzun veya kısa vadede çalışanların sağlığının bozulmasını önlemek için kontrol edilmesi gereklidir. İş hijyeni nedir konusuna kısaca değindikten sonra iş hijyen ölçümlerine bir göz gezdirmekte fayda vardır.
İş Hijyen Ölçümleri Nelerdir?
İş hijyeni ölçümleri iki ayrı başlık altında değerlendirilebilir; kimyasal ve fiziksel faktörler:
Kimyasal faktörler uçucu organik bileşikler, formaldehit, inorganik asitler ve ağır metaller gibi ölçüm maddelerini içinde barındırır.
Fiziksel faktörler ise gürültü, termal konfor, aydınlatma, titreşim ve toz ölçümleri gibi etkenleri kapsar.
Adı geçen bu etkenlerin ölçümleri iki şekilde yapılabilir. Bunlar kişisel maruziyet ölçümleri ve çevresel ölçümler olarak ele alınır. Kişisel maruziyet ölçümleri, bir işçinin yaptığı işin türüne ve risklere maruz kalma süresine göre ele alınır. Çevresel ölçümler ise, işin yapılmadığı zamanlarda maruziyet faktörlerinin çok yüksek olduğu noktalarda ve işçilerin işyeri için özellikle belirttikleri maruziyetlerini değerlendirmek için yapılır.
Kimyasal ve fiziksel işyeri ölçümlerini aşağıdaki gibi sıralamak mümkündür:
Uçucu Organik Bileşik Ölçümü: Uçucu organik bileşikler, çoğu renksiz ve kokusuz olan bir grup sıvı gazdan oluşurlar. Uçucu organik bileşikler düşük atmosferlerde ozon tabakasını oluşturmak için diğer kirli hava ile reaksiyona girebilir ve bu tehlikeli sonuçlar doğurur.
Toz Ölçümü: Tozlar, partikül boyutu 300 mikron veya daha küçük olan, kimyasal ve fiziksel özellikleri kendilerini oluşturan malzemenin yapısına benzeyen ve havada uzun süre asılı kalabilen partiküllerdir. Havadaki toz, kimyasal dumanlardan, biyolojik olarak zehirli mikroorganizmalardan, zararlı gazlardan, solvent buharlarından, havada asılı kalan parçacıklardan ve diğer birçok benzer yapılardan meydana gelir. Çeşitli sebeplerden dolayı havadaki toz miktarı sürekli değişiklik gösterir ve işyeri ortamında ne kadar toz olduğu görsel olarak tespit edilemez. Toz miktarının tam olarak belirlenmesi için toz ölçümleri yapılmalıdır.
Aydınlatma: Aydınlatma, ışığın çevreye ve nesnelere onları görünür kılmak için uygulanmasıdır. Görsel çalışma için sağlıklı bir iş yeri ve güvenli bir çalışma ortamı oluşturmanın en önemli önceliklerinden biri uygun aydınlatmadır. Aydınlatma kalitesi arttıkça yapılan işin detayları daha doğru görülür ve bunun sonucunda hata oranında azalma ile işçi performansında yüksek oranda artış olur. Çalışan sağlığı için uygun aydınlatma koşullarının sağlanması için bazı parametrelerin dikkate alınması gerekir. Çalışma alanındaki aydınlatma seviyesi uygun ayarlanmalıdır.
Termal Rahatlık: Bir işyerinde çalışanların fiziksel ve zihinsel aktivitelerini sürdürürken iklim yani uygun sıcaklık, nem ve hava akımı koşulları açısından belirli bir konfor düzeyine sahip olmaları gerekmektedir. Termal konfor sıcaklık, hava akışı, nem, ısı gibi faktörlerin çevreye doru dağılması ile ilgilidir.
Gürültü, Ses: Çevre kalitesini ve insan sağlığını etkileyen önemli faktörlerden biri de gürültüdür. Sesin yoğunluğu, sıklığı ve maruz kalma süresi insanlarda işitme kaybına neden olabilir. İş yerlerinde maruziyet düzeyini en aza indirecek koruyucu önlemlerin alınması iş verimliliğinin artırılması ve maliyetlerin düşürülmesi açısından da önemlidir.
İş Hijyeni Ölçümleri Neden Yapılmalıdır ve Bu Ölçümleri Kimler Yapabilir?
İş Sağlığı ve Güvenliği kapsamında, iş hijyeni yönetmeliği hükmünce, işveren işçilerin sağlıklarını ve çevre sağlığını korumak için risk değerlendirmesi yapmakla yükümlüdür. Bu kapsamda işveren, çalışma ortamına ilişkin riskleri ve çalışanların iş sağlığı ve güvenliği açısından maruz kalma durumlarını belirlemek için gerekli kontrolleri, iş hijyeni ölçüm ve testleri, incelemeleri ve araştırmaları yapmalıdır. Gerekli risk değerlendirmeleri yapıldıktan sonra bu değerlendirmelerle ilişkili olarak iş hijyeni ölçümleri, testleri ve analizleri yaptırılmalıdır. İşyeri ortamında değişiklikler gözlendiğinde veya kişisel maruziyetler doğduğunda işyeri hekimi yapılan iş hijyeni ölçümlerinin tekrar yapılmasını talep edebilir.
İşveren, hijyen ölçüm, test ve analizlerini yapacak laboratuvarı, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından Resmi Gazete’de yayımlanan hijyen ölçüm, test ve analizlerini yapan laboratuvarlar hakkında yönetmeliğe göre yetkilendirilmiş laboratuvarlardan seçmek zorundadır. iz isg gibi bu laboratuvarlar tarafından gerçekleştirilen her bir hijyen ölçüm, test ve analiz sonuçları, doğru, açık, kesin ve objektif bir şekilde ve hijyenik ölçüm, test ve analiz yöntemlerinde belirtilen tüm talimatlara uygun olarak raporlanması gereklidir.
