Biyolojik risk etmenleri tanımı 4857 İş Kanunu 78. maddesince; herhangi bir enfeksiyona, alerjiye veya zehirlenmeye neden olabilen, genetik olarak değiştirilmiş olanlar da dâhil mikroorganizmaları, hücre kültürlerini ve insan parazitleri olarak tanımlanmıştır. Biyolojik risk faktörleri kaç gruba ayrılır sorusunu, dört farklı grup altında incelenebilir diye cevaplanır. Bunlar;
Birinci gruptakiler; insan da herhangi bir hastalığa ve enfekteye yol açmayan etkenler.
İkinci gruptakiler; kişi üzerinde enfeksiyona neden olabilen, çalışanlara zararı dokunabilecek ancak toplum düzeyinde yayılma olmadan etkili koruma ve tedavi yolu açık biyolojik risk etmenleri.
Üçüncü gruptakiler; ağır enfeksiyonlar içeren ve yüksek oranda zararı bulunan, toplum içinde yayılımı olup, gerekli korunma ve tedavisi olan biyolojik risk etmenleri.
Dördüncü gruptakiler; çok ağır hastalıklara yol açıp, toplum içerisinde yüksek derecede yayılımı olup, korunma ve etkin tedavisi olmayan biyolojik risk etmenleri olarak sıralaması yapılır. Biyolojik risk faktörlerini bilip iş yerlerinde ki değerlendirilmesinin analiz edilmesi gerekir. Bu da ilk adımı olarak riskin belirlenmesi ve değerlendirilmesi olarak başlar.
Biyolojik risk etmenlerinin bilinebilmesi için önce iş yeri analizinin yapılması gerekir. Bu riskleri oluşturabilecek etken faktörlerin incelenip tek tek maddeler halinde analiz raporlarının hazırlanması gerekir. İş yerinde işçinin maruz kaldığı biyolojik risk grubunun tespit edilmesi gerekir. İş yerinde çalışan tüm işçilerin belirli aralıklarla bu risklerin kontrolü yapılmalıdır, tüm bu raporlamaları ise denetimlerde resmi kurumlara sunulmalıdır. Biyolojik risk değerlendirilmesi yapılırken şu maddelere dikkat edilmelidir;
Biyolojik risk etmenlerinin içerisinde insan sağlığına zarar durumuna göre bir sınıflandırma yapılmalıdır.
İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu, İş Kanunun da geçen tavsiye, öneri ve yaptırımların dikkate alınması gerekir.
İşçinin yaptığı iş neticesinde ortaya çıkabilecek alerji ve hastalık ile ilgili etkilerinin bilinmesi gerekir. Bu arada yapılan işle alakalı doğrudan oluşabilen hastalıklarında tespitinin yapılması önem arz eder.
Laboratuvarlar da tespiti mümkün olmayan hastahane içinde insandan bulaşabilen, veterinerlik hizmetinde hayvandan bulaşan biyolojik risklerin de ayrıca tespit edilmesi gereklidir. Bu risklerin belirtisi her insanda aynı olmayacağı gibi ortaya çıkma durumu da farklılık gösterebilir.
İşin doğasından kaynaklı olan biyolojik risk oluştuğu andan itibaren değerlendirilmesi yapılabilir.
Biyolojik Risk Etmenleri Nasıl Azaltılır?
Biyolojik malzeme kullanımı yapılırken insan sağlığı açısından daha az zararı olan, belirli uygunluk sertifikalara sahip maddelerin kullanılması gerekir. Biyolojik risk içeren malzeme kullanımı yapılırken mutlaka kişisel koruyucu ekipmanlarının kullanımı sağlanmalıdır. İş yeri tarafından da çalışma ortamında bu riskleri en aza indirmesi gerekir. Biyolojik risk etmenlerinin azaltılabilmesi için belirli hususlara dikkat edilmesi gerekir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir;
Biyolojik malzeme ile çalışan işçi sayısını en asgari düzeyde tutmak gerekir.
Çalışma ortamında biyolojik maddelerin gerekli tahliyesini sağlayacak, yayılımı önleyici filtrelemenin görünür alanlarda bulunması gerekir.
Kişisel olarak korunma yöntemlerinin bilinmesi gerekir, aynı zamanda toplu önlemlerin de işçilere temel düzeyde anlatılması zorunlu hale gelir.
Biyolojik risk içeren maddelerin olduğu yer haricinde tutulmaması ve gerekli muhafaza şartlarının sağlanması gerekir.
Biyolojik risk ile ilgili uyarı levhaları detaylı ve görünür bir şekilde bulunmalıdır.
Biyolojik atıkların, özel kaplar ile tahliyesinin yapılması gerekir. Bu önlemler karşısında oluşabilecek kazalar karşısında acil eylem planları devreye sokulması gerekir. İşyeri hemen kaç işçinin maruz kaldığı, hangi maddeye maruz kaldığı ve grup tespitinin yapıp tedbirlerini alması gerekir. İşyeri talep halinde bu raporları resmi kurumlara sunar, 20 yıl süre ile de saklamakla yükümlüdür.
İşçilerin Eğitimi ve Bilgilendirilmesi
Hayati önem taşıyan, biyolojik risk içeren iş yerlerinde çalışmak için temel düzeyde eğitim ve bilgilendirilmelerin yapılması gerekir. İşçi maruz kalabileceği riski bilirse daha dikkatli ve güvenli çalışma gerçekleştirebilir. İşçinin belirli periyotlar halinde düzenli olarak bu eğitimleri alması gerekmektedir. Karşılaşılabilecek olan, sağlık riskleri, kişisel koruyucuların nasıl kullanılması gerektiği, hijyen standartları, makinelerin filtreleme ve ölçüm durumları ve son olarak da herhangi bir olumsuzluk esnasında yapılacaklar diye devam etmektedir. En can alıcı nokta son madde olarak belirlenir. Çünkü yaşanabilecek kaza durumunda panik halinin ortaya çıkışı, yaşanan olumsuzluğun etkisini bir kat daha artırır. Yapılacakların bilinmesi ve gerekli tedbir seçeneklerinin uygulanması halinde ise olumsuzlukların etkisi en asgari düzeyde tutulur. Özellikle grup 4 seçeneği yaşandığı anda takip edilecek önlemler yazılı olarak, görünür panolarda işyerlerinde bulunması esastır. İş yerleri bu önlemlerin hepsi ile alakalı tüm yükümlülükleri yerine getirmesi ve uygulaması gerekmektedir. İşyerleri bu konuda alanında uzman bir OSGB Kurumu ile çalışma yapması fayda sağlamaktadır. Alanında uzman bir kurum yaşanabilecek kazalara pratik ve hızlı çözümler ile en az zarar ile çıkılmasını sağlayacaktır. İZ İSG profesyonel kadrosu ve yeterli donanımları ile bu çözümleri sağlamaktadır.
Biyolojik Risk Etmenleri İçeren Sektörler
Bazı sektörlerin üretim alanlarında bu riskler oluşabileceği gibi, kimisinde ise çalışma koşullarında meydana gelen biyolojik risk durumları oluşabilmektedir. Bu sektörlerden bazılarını şu maddeler halinde sıralaması sağlanabilir;
Gıda üretim ve işleme tesislerinde,
Tarımsal üretim, paketleme ve depolama yerlerinde,
Hayvan üretim, bakımı ve sağlığı ile ilgili iş yerlerinde,
Laboratuvarlar da hayvan yetiştirme ve bakımı olan yerlerde,
Klinik araştırma ve laboratuvar olan işyerlerinde,
İnsan sağlığı ile ilgili faaliyet gösteren yerler,
Günlük kişisel bakım alanları,
Atık tesisi olan işyerlerinde biyolojik risk durumlarına maruz kalınabilecek iş sektörleri olarak tanımlanabilir.
