İlk olarak yapılması gereken tam teşekküllü bir hastahaneye gidilmelidir.
Kimi sağlık sorunları, fiziksel engeller, fiziksel ya da psikolojik rahatsızlıklar nedeniyle her çalışan, her işe uygun kişi olmayabilir. Bu durumlarda kişinin geçerli bir rapor alması kanunen zorunludur. Sağlık raporunda, belirli tetkiklerden beklenen sonuçlar elde edilmediği zaman kişinin ağır ve tehlikeli iş yapamayacağı belirlenmiş olur. Böyle bir durumda kişiye uzman doktor tarafından verilen rapora ağır iş yapamaz raporu denir. Bu raporu alması için kişinin sağlık raporunda yer alan şu tetkiklerinin sonucuna bakılır:
Akciğer Grafisi (Akciğer Filmi)
Solunum Fonksiyon Testi (SFT)
Odyometri (Odyo İşitme Testi)
Portör Muayenesi
Hepatit – HIV Rahatsızlıkları ve Aşıları
Tam Kan Sayımı
Tam İdrar Tetkiki
Biyokimyasal Kan Testleri
EKG (elektrokardiyografi)
Genel Fizik Muayenesi
Psikolojik Test Muayenesi
Bu muayeneler ve tetkikler ile kişinin ağır ya da tehlikeli işlerde çalışıp çalışamayacağı belirlenir uzman doktor tarafından bir rapor hazırlanır.
Kişinin tehlikeli ya da çok tehlikeli sınıflara ait ve yoğun olarak efor sarf edeceği işlerde çalışamayacağı hekimler tarafından belirlenebilir. Hekim kararı ağır iş yapamaz raporu şartları arasındadır. Ayrıca kanunen 16 yaşını doldurmamış, cinsiyet fark etmeden, genç işçiler de ağır ve tehlikeli işlerde çalıştırılamaz. Uzun süreli hareket ya da ayakta kalma, ağır yükler taşıma, sürekli hızlı hareket etme, farklı özelliklerde sürekli maske kullanımı gibi detaylar barındıran meslekler her çalışan kişi için uygun olmayabilir.
Her meslek grubu aynı ölçüde efor gerektiren çalışma detaylarına sahip değildir. Sağlık raporu için gerekli testlerin sonuçlarına bağlı olarak, kimi kişilerin bu ağır işlerde çalışamayacaklarına karar verilir. Bu ağır iş içeren meslek grupları ise:
Madencilik
İnşaat
Gemicilik
Hafriyat
Patlayıcı Madde İmalatı
Boya
Kimyasal Madde Üretimi
olarak sınırlanabilir.
Sağlığı el vermeyen kişiler bu ağır meslek gruplarında çalıştırılamaz. Bu vaziyeti belirlemek için de kişilerin geçerli bir sağlık raporu alması gerekir. Peki ağır iş yapamaz raporu nasıl alınır?
İş yerleri için gerekli olan sağlık raporları kapsamında yer alan ağır iş yapamaz raporunu özel hastaneler veremez. Bu rapor yalnızca devlet hastanelerinde bulunan uzman hekimler tarafından verilebilir. Buna ek olarak devlet hastanelerindeki uzman doktorların yönlendireceği Sağlık Yüksek Kurulu da bu raporu verebilir.
Genel olarak solunum ya da kalp rahatsızlıkları bulunan kişiler bu ağır iş yapamaz raporunu alabilir. Ağır iş yapabilir ya da ağır iş yapamaz raporlarının geçerlilik süreleri 1 yıldır. Kimi durumlarda sürekli iş yapamaz raporları da kişilere verilebilir.
Akciğer grafisi tetkik sonuçlarında bir rahatsızlık saptanan kişiler, uzman hekim tarafından hazırlanan ağır iş yapamaz raporu ile ağır ve riskli işlerde çalışamazlar. Yüksek efor ve güç harcanması gereken mesleklerde akciğerlerin sağlıklı olması büyük önem taşır. Bu tip mesleklerde yük taşımak, havasız alanlarda bulunmak, uzun süre ayakta kalmak, sürekli olarak fonksiyonel maskeler takmak gibi etkenler yer alır. Kişinin solunum fonksiyonları problemli ise bu eylemleri yerine getiremez. Bunun için sağlık raporlarında yer alan tetkiklere göre, ağır işler yapmaya uygun olmayan kişiler bu meslek gruplarında çalışamaz.
Psikolojik tetkikler de bu konu kapsamında son derece önem taşır. Yukarıda sıralanan meslekler ağır şartlar altında çalışılmasını gerektirdiği için çalışacak kişinin psikolojik sağlığının da kuvvetli olması gerekiyor. Örneğin gemicilik ya da madencilik mesleklerinde çok uzun zamanlar süresince kapalı alanda kalarak çalışmalar sürdürülebilir.. Bu durumda kapalı alanda kalma korkusuna sahip bir kişinin bu tip bir meslek grubu içinde çalışma şansı bulunamaz. Öfke problemlerine sahip olan kişiler için de bu geçerlidir. Kalabalık gruplar halinde zorlanarak iş yapılan ortamlarda kolay sinirlenip kendini kaybeden bir kişi çalıştırılamaz. Bu durum hem diğer çalışanlara, hem de genel olarak işleyişe büyük zarar verir.
Fiziksel engellere sahip kişiler için de muayene sonrası uzman hekim tarafından ağır iş yapamaz raporu verilir. Yine riskli ve ağır iş gerektiren meslek grupları için fazla miktarda fiziksel uğraş, mal taşıma ya da sık sık hareket halinde olma durumları gerektiği için fiziksel engelli kişiler bu tip meslekler kapsamında çalışamaz.
16 yaşını doldurmamış genç işçiler de riskli ve ağır iş meslek gruplarında çalışamazlar. Sağlık raporu için yapılan tetkiklerde herhangi bir sağlık problemi olmasa bile, yaş sebebiyle bu genç işçilerin, kadın ya da erkek, ağır ve tehlikeli işlerde çalışması kanunen yasaktır.
Geçerli bir sebep bulunmadığında ağır iş yapamaz raporunu uzman hekimler kişilere vermezler. Özel durumları olan kişiler bu raporu yalnızca devlet hastanelerinde yer alan uzman doktorların muayenesi sonrasında alabilirler. Kriterlere uymayan bir rahatsızlığın iyileşmesi durumunda kişinin tekrar devlet hastanesinde bir uzman doktorun muayenesinden geçmesi gerekir. Bunun üzerine uzman doktor iş yapabilir raporu verirse o kişi ağır veya riskli işlerde çalışmaya başlayabilir.
Aynı şekilde eğer çalıştığı alanda iş süresince ortaya çıkan ya da rahatsızlık derecesi artan bir problemle karşılaşıldığında, kişi yine bir devlet hastanesinde yer alan uzman doktor muayenesine girmelidir. Bu muayene sonucunda uzman doktor ağır iş yapamaz raporunu gerekli durumlarda kişilere verebilir. Bu durumlar haricinde, özel hastanelerden alınan raporlar kabul edilmez.
